Ubezpieczenia – historia i ciekawostki

Historia ubezpieczeń sięga czasów starożytnych, znane były przypadki zrzeszania się̨ zainteresowanych podmiotów w celu wspólnego ponoszenia ryzyka. Charakterystyczną cechą tych form zrzeszeń i porozumień było oparcie działalności na zasadach wzajemności i solidarności. Wspólnoty ryzyka powstawały w tych dziedzinach, w których gospodarka towarowo-pieniężna miała stosunkowo największe znaczenie, dotyczyło to przede wszystkim działalności handlowej, transportowej i rzemiosła.

Już za czasów Hammurabiego (ok. 2 tys. lat p.n.e.) znane były umowy uczestników karawan w krajach Bliskiego Wschodu, w których zobowiązywali się oni wspólnie pokrywać ewentualne szkody, poniesione przez uczestników takiej umowy. Przedmiotem umów były przede wszystkim szkody poniesione w zwierzętach jucznych. Podobny charakter posiadały umowy zawierane pomiędzy żydowskimi posiadaczami osłów w Palestynie, które przewidywały, że o ile osioł ucieknie, padnie, zostanie ukradziony lub rozszarpany przez dzikie zwierzęta, utrata ta będzie zrekompensowana w naturze. Wspólne ponoszenie strat poczynionych rozmyślnie w celu uniknięcia wspólnego dla całej sprawy niebezpieczeństwa, to zachowana do dzisiaj awaria wspólna, oparta od najdawniejszych czasów na zasadzie solidarności interesów. Najstarszy zapis dokumentujący istnienie awarii wspólnej pochodzi z tzw. prawa rodyjskiego (Lex Rhodia de iactu) i zawarty jest w IV księdze Kodeksu Justyniana „gdy dla ulżenia statkowi, towar został wyrzucony za burtę, wówczas to co zostało poświęcone dla wszystkich, powinno być przez wszystkich poniesione”.

Najwcześniej proces wyodrębniania się ubezpieczeń jako samodzielnej instytucji gospodarczej i prawnej nastąpił w morskiej żegludze handlowej i w handlu morskim. Stąd panuje powszechnie pogląd, że kolebkę wszystkich ubezpieczeń stanowią ubezpieczenia morskie. Ubezpieczenie morskie powstało w Italii i rozprzestrzeniło się następnie na inne kraje wraz z rozpowszechnieniem się handlu i tworzeniem kapitału handlowo-finansowego. Najstarsze zachowane umowy ubezpieczenia morskiego pochodzą z 1347 z Genui, z 1384 z Pizy i z 1397 z Florencji. Dokumenty ubezpieczeniowe otrzymały nazwę polis od włoskiego słowa polizza, pierwotnie znaczącego pokwitowanie (włoskie pochodzenie mają także np.: asekuracja, casco, storno).

Początkowo ubezpieczycielami były pojedyncze osoby (przede wszystkim bankierzy) lub grupy osób a od początku XVIII w. specjalne przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe o rożnych formach prawnych. Ważnym wydarzeniem w rozwoju ubezpieczeń było powstanie korporacji Lloyd\’s wywodzącej się z istniejącej od drugiej połowy XVII w. niezorganizowanej grupy ubezpieczycieli morskich w Anglii. Jest to najstarsza na świecie wciąż działająca instytucja zrzeszająca ubezpieczycieli morskich. Nazwa od Edwarda Lloyd’a właściciela kawiarni w Londynie w której zostały stworzone podwaliny pod system informacji oraz ubezpieczeń handlu morskiego. Znacznie wolniej rozwijały się ubezpieczenia osobowe i życiowe. Zasadniczą przyczyną tego stanu rzeczy był brak podstaw pozwalających na kalkulację składki ubezpieczeniowej na podstawie realnych i trafnych przewidywań ryzyka śmierci. Pierwsze profesjonalne zakłady ubezpieczeń na życie o charakterze zarobkowym powstały w Anglii. Założone w 1762 r. towarzystwo wzajemne Equitable w Londynie rozpoczęło zawieranie umów długoterminowych na życie. Następnie takie zakłady powstały w USA, Francji oraz innych krajach Europejskich.

Początki ubezpieczeń w Polsce

W Polsce pierwsze przejawy realizacji idei ubezpieczeń pojawiły się w XVI i XVII wieku. W niektórych miastach powstały tzw. porządki ogniowe, które stanowiły zorganizowaną pomoc sąsiedzką oraz kasy ogniowe, które można zaliczyć do początków towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. Pierwsze kasy ogniowe, mające charakter quasi towarzystw ubezpieczeniowych, oparte na składce pobieranej z góry powstały w pierwszej połowie XVII wieku. Ich celem było udzielane pomocy pogorzelcom. Do najbardziej znanych należały kasy miast Poznania, Leszna, Wschowy i Wronek.

Pierwszą Polską instytucją ubezpieczeniową było powołane w 1860 roku w Krakowie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia „Florianka”.

Opracowano na podstawie artykułu opublikowanego na piu.org.pl